Türkiye'nin Cinselliğe Yön Veren Dergileri
.
SAVAŞ ÖZBEY
Pin up yani muzır pozları ve yüz ifadeleriyle kartpostal, poster ve dergi kapaklarında yer alan kız görselleri... Ünleri Amerikan askerlerinin dolaplarına raptiyelendikçe arttı. Türkiye’de de Osmanlı’dan günümüze bu tarzdan etkilenerek yapılan sayısız dergi var. Önce kadınlar için çıkmış, sonra erkeklerin de ilgisini çekmişler. Her biri, sinemadan siyasete birbirinden farklı alanlarda belgeler sunuyor. Nâzım Hikmet’ten Aziz Nesin’e birçok önemli yazar yayın dünyasına bu dergilerle girmişler. Televizyonun olmadığı dönemlerde Aleviler, eşcinseller, komünistler gibi ‘öteki’lerin tarihine dair algı mirasımız da bu dergilerden takip edilebiliyor. 1910’lardan bu yana yayımlanan dergi kapaklarını ‘Türkiye’nin Güzel Tarihi’ adlı yeni kitabında toplayan Güven Erkin Erkal, “100 yıl geri gidip baktığımda bu kapakların altından neler çıktı neler” diyor...
KAPAKTAN AL HABERİ
1910-20’LER: Osmanlı İmparatorluğu’nun son yıllarında kadınlar, önce sadece kadınlar için çıkan dergi kapaklarında görülüyor. 1912’de çıkan ‘Hanımlar Âlemi’ dergisinin kapağında genç bir kadın büyük bir konağa yakışan şık bir figür olarak sunuluyor. Ama dergiler zamanla erkek okuyucuların daha çok dikkatini çekiyor.
1930’LAR:
Sessiz sinemadan sesli sinemaya geçiş. Dergi kapaklarını ‘Holivut’lu kızlar süslüyor. Öne çıkan dergilerin başında ‘Yenigün’ var. 1948’de çıkacak olan Hürriyet gazetesine hem yayın deneyimi hem de mali açıdan kaynak oluyor. Künyesinden gelip geçmiş insanlar buraya sığmaz: Halide Edib, Kerime Nadir, Necip Fazıl...
1940’LAR:
“Cinsel cazibeye nasıl sahip olabilirsiniz?” gibi konuların yanında poliseyeye ilgi artıyor. Uydurma cinayet vakaları bayilerin tezgâhlarında. Yerli pin up çizimlerin en iyi örnekleri dönemin ‘Salon’ dergisinden. Hem de Yahya Kemal Beyatlı’nın şiirleri, Halikarnas Balıkçısı’nın hikâyeleri eşliğinde.
1950’LER:
Radyo yaygınlaşıyor. Radyoda dinledikleri insanları merak edenler için yerli-yabancı radyo sanatçılarıyla dolu onlarca radyo-magazin dergisi piyasada. 1956’da ‘tifdruk’ tekniğiyle basılan ‘Hayat’ dergisi bir devrim. Günümüz haftasonu gazeteciliğinin ilk örnekleri ‘Renk’, ‘Posta’ ve ‘Pazar’ gazetelerle birlikte ücretsiz. ‘Homoseksüeller iyileşebilecekler’ gibi başlıklar eşliğinde, ilk mektuplaşma köşeleri... Ha bir de tabii, Zeki Müren’in Nâzım Hikmet’in arkadaşı Naci Sadullah’la girdiği polemik ve yazılı cevabı: Gelecek Sayıda Vesikalar Konuşacak!
1960’LAR:
Tüm dünyada özgürlük, devrim ve isyan rüzgârları... Playboy, Türkiye’de yok ama tarihçi Toynbee ile orada yapılan bir ‘mülakat’ın çevirisi sol eğilimli ‘Yön’ dergisinde yer bulabiliyor. Türk sinemasında artık ‘renkli’ hatırlanacak yüzler dergilerin vazgeçilmezleri. Gönül Yazar’ın ağzından İstanbul geceleri dedikoduları eşliğinde dış haberler de var: ‘Atina’da sıcaklar arttıkça yıldızlar soyunuyor’. Almanların Türk erkeği merakı henüz keşfedilmemiş.
1970’LER:
Woodstock Festivali yapılmış, Ay’a ilk adım atılmış. Yeşilçam televizyondan aldığı darbeyi erotik film furyasıyla atlatmaya çalışıyor. Erotik cep dergilerinin sayısında patlama var. Konular arasında Anadolu rock ve pop manşetlerde. ‘Fırt’ dergisinin içindeki ‘Yavrunuzun Sayfası’nda yer alan çıplak kadınlar erotik mizahta kadının meta olarak sunulduğu dönemin zirvesine giden yolu açıyor. Hard porno dergilerin tirajları 150 bini buluyor. Poşetleme dönemini internet çağı izleyince sansür tartışmaları da bu dergilerle birlikte tarihe karışacak.
1990'LAR:
Kadınca aslında Playboy dergisinin Türkiye yasalarına uyarlanmış hali. 1980'li yılların sonuna doğru Erkekçe dergisinin Türkiye'de gösterdiği tiraj başarısı sonucu Türkçe sürümü de dönemin Türkiye yasalarına uyarlanmış fotoğraf biçimleriyle çıkarıldı. İlk Türkçe sayısının Türk güzeli Burçin Orhon'dur.